Вес шукы кушкаш тӹнгӓлӹн германи куатышты держава относительно1870 и франци пиш кӹтӹк германи войнашты сӹнгеннӓ кердеш. Нӹнӹ военный грозный дӓ промышленностьын цаткыдывлӓ ылыт. Тӹнг Германи тӹ жепӹн ылыныт союзниквлӓ австро-венгриштӹ. Росси, австро-венгриштӹ верц кредӓлӹн контрольым Балканвлӓ вӹлнӹ, кырык регио, границӓм, кок кидшӹ. 1907 франциштӹ, российӹн дӓ пӓшӓ лошты цымыраш лиэш великобритания доно лӱдӹктен, Германи представляйӹмӹ альянс, союз тройственный семӹнь пӓлӹ (значени в дружба","и). Тыргыжланен, германин ӹшке мам ӹштӓш сӧрен лийын кертеш, мӱлӓндӹ Российӹш пырен икшӹ мировой война ылеш, тӹдӹ вӹкӹ шагалташ манын, изи халык доно пӹсмӓным шӹшкӹлт географически. Российӹштӹш дӓ союз войнам тӹнгӓлтӹш якте великобритаништӹ шым и ответым тройственный союз дон франциш, италиш пыра, Германи, империя австро-венгриштӹ. Икшӹ мировой война тӹнгӓлмӹ годым, руш арми командуйышы генерал кок александр пруссия самсонов, ирвел германиштӹ область, тӹдӹ пырышы кечӹвӓлвел-западный границам. Цель тӹдӹ шалга, генерал фон россий паул ренненкампф центр провинция вӓшлиделам манын, вес семӹнь толеш дӓ генерал северо-ирвел. Руш арми тӹ жепӹн сӓндӓлӹкӹн сек кого ылеш гӹнят, германин дӓ кӹртни корным ана пуат урок ишкӹлӓлтмӓш. Тӹнг прогресс деч ончыч нӹнӹ ӹштен кердӹт, кок салтаквлӓдон немецкий арми ӹфӹлӓлеш. Россий гӹц 10 000 кыргыж кердӹ веле 150 000 салтак, шукыжок нӹнӹ логӹц казнен ылеш гӹнят, ик семӹнь заложниквлӓӓт кыча. самсонов ышке дуреш шӓлӓтен пӹтӓрӹмӹ. Ик иштӹ сар, Российӹштӹ, ӹшке силажы ак ситы ыштен тӹдӹм армим боеприпасым, кок миллион 6 гӹц ямыныт. вӹц миллион салтак Белорусси, литва дӓ тоже Курляндия принимаяш лиэш. 1918 и мартын докы, немецкий войска петроградышты кыце тӹ жеп толеш, германи лидервлӓ, армим брестский сӓндӓлӹкӹн лидерӹн в левӓш троцкий ленин возеныт подписӓйӹмӹ приказываен. Договор анжыктымы, российӹдон ма лин ӹнет сдаялтын, польша, Украина, Кавказ, финлянди дӓ прибалтийский губерня.
