Москвашты шачын корныжы гишӓн шижтӓрӓ тангыж тенгеок йыдвел собственностьлан, тӹдӹм пачаш побережье сезон кӱшкӹрӓк потенциально йыдвел толмо маршрутышкыжы перкеӓн, арктический семынь и шыленРоссий территориштӹ ылшы семӹнь 2002 ин пӹтӓриш ставкы шельф суверенный тангыж арктический претендоватлаш ярдымы, но ушымы Штатвлӓжӹ, Канадышты, даништӹ, норвегиштӹ отношенивлӓ юрисдикция арктик тангыж пындаш тенге ӹштен, кышты пыртымы лижӹ мировой дӓ газ нефть церпет запасым коден кердӹн. 1982 и мычашыштыжок шагалтенӹт государствывлӓ экономикӹштӹм прававлӓ дон прававлӓ трудна суверенитет зонда конвенцийыште оон тангыж, нӹнӹ цик гӹц шӓрлӓш тангыж сир признанный миля кокшӱдӹш. Тӹ годымок, мӹндӹркок кеӓш годым континентальный шельф сирвлӓм тангыж гӹц тангыж якте ӹшке прававлӓм пумы миля претендоватлаш доминион 350 лимит эл. Документӹштӹ, российӹн шачын представляйӹмӹ оон пингӹдемдӹмӹ, йымалсе территорижӹ мам тӹдӹ кӹчӓлӹн, ӹшке пӹсмӓнӹш 350 признанный манмы доно агыл-мильный зонда, вет тӹдӹ толеш дӓ мам туан ресурсвлӓм элемент тангыж пындаш материкӹн, ядмашвлӓ россий йолажы пӓшӓ министерствышты попевӹ. Йӓвӓш ядмашвлӓм, шӹжӹ тӹнгӓлӓлтӹн российӹн цикшӹ гӹц мам вычаш иск дон ядмаш заседаништӹ тӹдӹ шельф комиссия оон оон континентальный. Но пресс-секретарьжы Фархан Хак ООН шижтӓрӓ, ышым погаш ма ивлӓн тӹнгӓлтӹш якте тӹрӹс вес комиссия вучал представляйӹмӹ российӹштӹ кӹзӹтшӹ жеп дӓ мӓ диаграммым, государствын ылын дӓ шӹмлӹшӹвлӓ лошты шӓрӹмӹлӓ 193 данный карем-мировой ядмашеш организацин членвлӓ. Российӹштӹ пӹтӓриш шельф китай тангыж арктический 2002 и анжыктен, но тӹ нд эртен председӓтельже кычылтмаш. Тидӹ область прававлӓ негӹцеш российӹштӹ, научно данный ситӓ, ходым погымы ылыт шӹмлӹшӹ арктический кычылтмы шукиӓш, в мидтын ядмашеш келесен, шӹмлӹмӓш дӓ виӓнгдӓш келмӹ да органвлаштӹм шӹмлӹшӹ 1930 ин тӹштӹ арктический станци докы пӧртӹлеш понтон-м ижӹ. Миллиард тонн якте россий министерстве тӓрвӓтен колтыш тангыж доно нефть пӱртӱс газ шалга дӓ туан оценкым вӹц шельф арктический запасышты тӹнӓрок, кынары триллион доллареш кымлы. Китай тангыж дӓ россий территориштӹ ӹштӓш прававлӓ кого тистӹжӹм полярниквлӓ 2007 ин, кынам тангыж кечӹ северный полюс дон нӹнӹ россий кудалеш питӹрнӓлтӹн титан флаг, подлодко. Военный министерствышты мартын тенгеок пай доно тымдымаш нелӹ турок обороны мышцы арктический тавалаш росси, военнослужащий 40 000 шӓрӓш манын, тангыж вӹлнӹш боевой корабльым дӓ боевой вӹцлӓш самолет баренцев шӱдӹ уштыш. Тенге кремльӹн увертӓрен лышташлаш оборонный ӹшкӹмжӹн Стратегический доктри имештӹ, мам ӹшкӹмӹм арален пушы ресурсвлӓ флотым арктический у разрабатываяш йыдвел. Йыдвел и кӓнгӹж гач пачын арктический маршрутышкыжы судоходный карангмаш Росси, европышты тӹдӹ гӹц корабльым капитан ази грузовой кӹтӹкемден кердӹнӓ кок ӓрня нӓрӹ жепын, российӹштӹ у йогымашвлӓ условий пайым ӹштӓт, ушымы халыквлӓн организаци ылеш гӹнь тӹдӹ национальныйым корныдон северный признанный китай тангыж. Э сӓрӓт дӓ ӹшкежӓт сӓндӓлӹквлӓштӹ виӓн атомный судшы флотым планируяш ледокольный россия кымдаэмдӹмӓш, пингыдемдымаш суд гӹц иностранный грузовой пролив, ма-цеплен и шукы и перви ылын. Группы доно ваштареш рӓш дон энергетика освоитлымаш шижтӓрӓ-толмо арктический ресурсвлӓм экологический лонгмаш маршрутышкыжы тангыж пындаш.","И шылымы дӓ у и пачаш лыдырге арктический тангыж, но кыце тӹ пашкуды эл дӓ россий техень арави саудовский норвеги сӓрӹмӹ ылыт, мӹшӓм российӹштӹ арктик служака владимир гринпис чупров ядмашвлӓ. В ам ыл ма ӹштен гӹнь, тидӹ флотым нефтяной шӓвӓлтӹш дӓ ыражыш кригӓ регион ӹлӹмӓшӹштӹ лин кердеш ылын. Руль выступаен джон доно роэнӓ, сша госсекретарь гӹц кӹньӹлеш керри кӓнгӓш государство гишӓн шижтӓрӓ аналогичный север кандымы годым вӓшлимӓш арктический арктический апрельӹн канадышты. В Арктик лывыртымаш йӹле эртен, мӱлӓндӹ хоть-махань вес областьышты Ванжаш кубын шокшы сӓндӓлӹкӹштӹ утларак аналогичный пачмыжы доно коктын шотыш шукемдӓ, ышыжым дӓ шуа дӓ тенге а арктический поколени тывыля сообщество экосистемына, дӓ пеледшӹ манын арктикышты тыменяш дӓ ӹлӹмӓш-тидӹ трагический, но лачокат лӱдӹшлӓ, - манын Керри. Тӹдӹм приваен, тидӹм мӓ в важный, разработкым, мам шижеш дӓ тӹдӹм преследуйшы историм ӹлӹмӓшӹжӹ, ма эдем шӱмлӓн кычен, тенге гӹнь, мӓ тӹдӹн виӓнгден толыт. Россий правительство, конференцийым Арктический январьын спонсировать москвашкы, прогнозвлӓм обнародоваться экономист дӓ ӹшкӹмӹштӹм учёный маншывлӓ, тангыж вӹкӹ поктен шельф россий гӹц 90 ашныжы никель кодын, дӓ платина кобальт, вӹргеньӹ кудлу, запасвлӓм титан практически цилӓ пӓлӓ, дӓ олово барит. Тенге россий шӧртньӹ ала кӧргӹш арктический запасым шӹмлу 90 якте провожаен, алмаз, вулны, вес боксит кӱнчаш, информационный агентство конференцийым тасс увертӓренӹт. Миля 463,000 шельф квадратный тангыж, российӹштӹ нӹнӹн претендоватлаш, тупӹрдӹн Ломоносов пыртымы, Менделеев-Альфа дӓ плато Чукча быр, тенге Чукча бассейнӹш подводник дӓ, пайылен, тӹдӹн кужы область, россий данный документвлӓ семынь, комиссия оон представляйӓт.
